W biurze bylo dzisiaj wielkie zamieszanie. Wszyscy sie spieszyli, krzatali, mieli zdenerwowane miny i jakby troche smutne. I ubrani jakos dziwnie oficjalnie...
Tydzien temu umarl tesc Tatevik (siostry Vartena, ktora pracuje z nami w biurze).
W Armenii przyjelo sie, ze kiedy umrze ktos z rodziny osoby ktora znamy, po siedmiu dniach od smierci przychodzi sie do domu zmarlego by zlozyc kondolencje bliskim. Krewni, przyjaciele, znajomi, sasiedzi, wszyscy, ktorzy znali zmarlego lub jego rodzine zbieraja sie, aby polaczyc sie w bolu. Aby polaczyc sie w bolu oraz… wspomoc finansowo najblizsza rodzine.*
Varditer zamowila taksowki i pojechlismy. Przyjeto nas w duzym pokoju. Wewnatrz suto nakryty stol, choc nikt nic nie je -bo nie wypada. Paradoksalna konfrontacja dwoch tradycji: przychodza goscie wiec nalezy przyjac ich jak najhuczniej, ale przeciez nie przystoi biesiadowac i zajadac sie smakolykami kiedy umarl ktos bliski. Rozgladam sie po pokoju. Na scianie wisi czarno bialy portret posmiertny **
Gospodyni rozlala wino. To moment, kiedy kazdy z przybylych podchodzi do wdowy i jej dzieci by zlozyc kondolencje. Przybiera to forme toastow, jednak z jedna istotna roznica ktorej nie mozna pominac. Kieliszek podnosi sie i zbliza do kieliszka wdowy, ale nie mozna uderzyc kieliszkiem o kieliszek. Jest to dzwiek symbolizujacy szczescie i zabawe wiec jest “nie na miejscu”.
Zaraz po kondolencjach trzej synowie gospodarza wstali i wyszli z pokoju. Wrocili z drzwiami. Przynosili je kolejno z podworka i zaczeli wstawiac w ramy. Poczatkowo pomyslalam, ze wyciagnieto je bo byla wynoszona trumna (w Armenii zmarly do momentu pogrzebu zostaje w domu z rodzina). Jednak nie mialoby to sensu, bo zostaly wyniesione wszystkie drzwi z domu -nawet te z kuchni i lazienki. Potem pomyslalam, ze je malowali i suszyli na dworze bo wyjatkowo nie padalo. No, ale dlaczego zajmuja sie tym teraz, kiedy przyszli goscie? ***
* W Armenii po 7 dniach od smierci zmarlego, gdy przychodzi sie do domu zmarlego przynosi sie ze soba pieniadze by wspomoc rodzine. Ceremonia pogrzebowa wiaze sie z licznymi wydatkami i w ten sposob mozna pomoc w ich pokryciu. Zazwyczaj jest to 10, 20 lub 50 dram. Czlonek rodziny, ktory odbiera pieniadze, zapisuje na kartce “kto ile dal” by potem odwdzieczyc sie ‘tym samym’ gdy umrze ktos z jego rodziny.
** W kazdym z Ormianskich domow, w ktorym umarla ‘Glowa Rodziny’ (zazwyczaj dziadek lub ojciec) kilka dni po pogrzebie, na scianie pojawia sie jego portret.
*** Przez siedem dni po smierci czlonka rodziny wynosi sie z jego domu wszystkie drzwi (czesto pozostawia sie tez otwarte okna). W tym czasie dusza czlowieka blaka sie po domu i trzeba umozliwic jej wyjscie na zewnatrz -gdy bedzie gotowa. Okres siedmiu dni symbolizuje droge duszy do sadu ostatecznego.
Po 40 dniach Bog decyduje jaki spotka ja los. Po siedmiu dniach drzwi przynosi sie spowrotem (zazwyczaj po toascie kondolencyjnym kiedy w domu znajduja sie wszyscy bliscy zmarlego).
Inne tradycje, ktore bardzo czesto praktykuje sie w Armenii:
1. Po ceremonii pogrzebowej, 40 dni po pogrzebie oraz w swieta, krewni gromadza sie wokol grobu zmarlego. Przynosza z soba alkohol (glownie vodke(choc wg. tradycji powinno to byc wino)) i jedzenie. Wznoszac liczne toasty wspominaja zmarlego. Czesto obok grobow znajduja sie specjalne stoliki i lawki, z ktorych mozna skorzystac. Zazwyczaj pija tylko mezczyzni. Kobiety czesto towarzysza mezom, ale nie wypada im pic alkoholu.
2. Po smierci meza kobieta przez rok nie moze koloryzowac ani scianc wlosow.
3. Po smierci kogos z rodziny wszystkie lustra w domu, w ktorym zyl zmarly/zmarla musza byc zakryte lub wyniesione (przez 7 dni (gdy dusza blaka sie po domu)). Wierzy sie, ze w lustrze mozna zobaczyc czlowieka, ktory umarl.
4. W czasie 7 dni po smierci wszystkie kiliszki w domu zmarlego sa postawione do gory dnem co symbolizuje, ze w domu jest zaloba.
“Wiekszosc ormianskich swiat laczy cechy poganskie i chrzescijanskie. Swiat poganskich, do ktorych narod przywykl, nie zniesiono po przyjeciu przez Armenie chrzesciwjanstwa, a jedynie zmodyfikowano, nadajac im rowniez chrzescijanska wymowe i znaczenie symboliczne.”
“Tradycyjny ormianski pogrzeb ma takze swoja specyfike. Cialo zmarlego umyte i ubrane przez kobiety pozostaje w domu, do ktorego przychodza krewni, przyjaciele i sasiedzi rodziny. Wyprowadzeniu zwlok zwykle towarzyszy tlum ludzi. Zmarlego niesie sie w otwartej trumnie, aby kazdy mogl sie z nim pozegnac. W czasie ceremoni pogrzebu istotne sa przemowienia krewnych, podkreslajace zaslugi i charekter zmarlego. Przemowianie maja charatker toastow, przy ktorych spozywa sie wino.
"Po pogrzebie nastepuje przyjecie do domu zmarlego. Po 7 dniach ludzie znow zbieraja sie w domu zmarlego,a po 40 dniach od pogrzebu odwiedzaja grob na cmentarzu. Podaczas odwiedzin, zwykle przy grobie, rodzina spozywa posilek oraz pije wino, pozostawiajac czesc jedzenia i kielich z trunkiem na plycie nagrobka. W czasie wszystkich wiekszych swiat koscielnych (drugi dzien swiateczny), zwlaszcza zas w Poniedzialek Wielkanocny, rodzina odwiedza groby, spozywajac przy nich posilki”
